В духовной жизни казахского народа большое место отводилось певческому искусству. Песни были широко распространены в повседневной жизни.
 

Как отметил В. В. Радлов, исследователь духовной культуры народов Средней Азии, казахский народ "в своих песнях показывает не сказочный мир, а воспевает свою жизнь".

Бір бала

madina_birbala.mp3

Талдан таяқ жас бала таянбайды,
Бала бүркіт түлкіден аянбайды.

Қайырмасы:

Угәй-әй,
Ән салшы-ай,
Бір бала-ай.
Қос етек, бұраң бел,
Қуалай соғар қоңыр жел.

Елдің көркі, ақ тоты бір баласын,
Қай дұшпан көзі қиып жамандайды?

 

Қайырмасы:

Айналайын қарағым келдің қайдан?
Алма мойын, ала үйрек ұшар сайдан.

Қайырмасы:

Мекеніңді қарағым айтып қойшы,
Жат болмағы адамның осындайдан.

Қайырмасы:

 

 

***

 

 

Келінжан

Автор: Халық әндері
Композитор: Халық әндері

Құтты болсын, келінім, аяғынан,
Осы еді ғой күткенім баяғыдан!
Мал-мүлкіңе ие бол арнап жиған,
Өсекшілдің сақ болғын саяғынан.

Қайырмасы:
Асқар белім, шалқар көлім, келінжан,
Қуанышым, жігер күшім, келінжан!

Келін келді дегенде қуанғаным,
Үш ұмтылып орнымнан тұра алмадым.
Қосағыңмен қоса ағар, бақытты бол,
Құттықтаймын басыңнаң құралғанын!

Қайырмасы:
 

 

 

***

 

 

 

Құдаша

Келші, келші, бермен келші, құдаша,
Бір сөз айтам көңіліңе ұнаса.
«Кетші әрі» деп ұрса ма деп зәрем жоқ,
Не де болса шығып кетші оңаша.

Дедім-дағы қысып қалдым көзімді,
Жерге тастап кете ме деп сөзімді,
Елжіреген жас жүректе зәре жоқ,
Сабыр ет деп тоқтатамын өзімді.

 

 

 

 

***

 

 

 

Гауһар тас

 

gauhartas.mp3

Ажарың ашық екен атқан таңдай,
Нұрлы екен екі көзің жаққан шамдай.
Анаңнан сені тапқан айналайын,
Күлім көз, оймақ ауыз, жазық маңдай!

Қайырмасы:

Беу-беу гауһар тас.
Құсни, құрдас,
Раушан жүзің көргенде
Сәулем-ау, сабырым қалмас.

Ажарың ақ түлкідей қашқан құмнан,
Шолпандай таң алдында жалғыз туған.
Жылы су, қолда құман, қарда орамал,
Жібекпен қызыл гәріс белін буған.

Қайырмасы:

Басасың аяғыңды ырғаң-ырғаң,
Сылдырап шашбауың мен алтын сырғаң.
Жай жүріп, шаттанасың әсерленіп,
Әсемсің жүйрік аттай мойнын бұрған.

 

 

 

 

***

 

 

 

Қоғалы

Бозбеткейлі-ай, ендеше, бозбеткейлі-ай, ахау,
Бозбеткейден, ендеше, мал кетпейді-ай.

Қоғалы-ай,
Қоңыр салқын соғады-ай.

Шөбі жұмсақ, шаруа, шөбі шүйгін, ахау,
Бағланына мыңғырған жер жетпейді.

Қоғалы-ай,
Қоңыр салқын соғады-ай.

Маусым, мамыр-ай болғанда, маусым, мамыр-ахау,
Мал құдықтан су ішер абыр-сабыр-ай.

Қоғалы-ай,
Қоңыр салқын соғар-ай.

Самал соқса қызылдан ақ дауылмен, ахау,
Күн қызады, жер бусап жасыл адыр-ай.

Қоғалы-ай,
Қоңыр салқын соғады-ай.

 

 

 

***

 

 

 

Гүл-гүл жайна

Келдік біздер, ендеше, келдік біздер,
Көріскенім, көргенім, есенсіздер-ай.
Кішкентайдан бірге өскен бала едіңдер,
Қыз-жігіттей бұралып өсіпсіздер.

Қайырмасы:
Қыздарда да қыздар бар,
Жарылмаған қауындай.
Жігітте де жігіт бар,
Базар тонның бауындай.
Е-е-ей, гүл-гүл жайна,
Күл де ойна,
Қыз-бозбала шағыңда.

Көк өрікті, ендеше, көк өрікті,
Көк өріктің сабағы көгеріпті.
Оралыңның барында ойна да күл,
Ойнамаған, күлмеген не көріпті.

Қайырмасы:

 

 

 

***

 

 

 

Еркем-ай

 

halykerkemai.mp3

Айт дегенде өлеңді аңырамаймын,
Көлден ұшқан аққудай мамырлаймын.

Қайырмасы:

Еркем-ай,
Бүгін болған мерекең
Болсын тағы ертең-ай.

Қайда жүрсем жақсының жанындамын,
Іздегенмен жаманға табылмаймын.

Қайырмасы:

Әншілердің серігі домбыра ма?!
Тарта берсең, домбыра болдыра ма?!

Қайырмасы:

Домбыраны баппенен қолға алып,
Шарықтата әнге сал оң бұра да.

Қайырмасы:

Еркем-ай,
Бүгінгі күнің тамаша,
Ертең бұдан көркем-ай,
Еркем-ай,
Бүгін болған тамаша,
Болсын тағы ертең-ай.

 

 

 

***

 

 

 

Қамажай

halykkamajai.mp3

Басында Қамажайдың бір тал үкі,
Айрылып Қамажайдан болдым күлкі.
Айрылып Қамажайдан отырғанда,
Келеді қай жерімнен ойын-күлкі?

Қайырмасы:
Ахау, хайлилайым, лилилайым,
Қамажай, қалдың кейін, сәулетайым.

Қолында Қамажайдың алтын жүзік,
Қамажай отыр ма екен көзін сүзіп?!
Көрмесе жарты сағат тұра алмаушы ед,
Апырмай, кетті ме екен күдер үзіп?

Қайырмасы:

Ертістің жағалауын жағалймын,
Мұз болса, көк бестіні тағалаймын.
Үш топтан таңдап алған, Қамажайым,
Өзіңді тоқсан қызға бағалаймын.

Қайырмасы:

Мал жақсы жылқы деген бағып жүрсе,
Мойнына үкі-тұмар тағып жүрсе.
Ішінен бір жорғаны таңдап мініп,
Аулына Қамажайдың барып жүрсе.

Қайырмасы:
 

***

 

 

 

 

Жайдарман

halykjaidarman.mp3

Көрінсеңші көзіме егіндей боп,
Жаңа шыққан егіннің көгіндей боп.

Қайырмасы:

Жайдарман, қара көз,
Жақсын, құрбым, майдай сөз.

Аңсап, шаршап алыстан келгенімде,
Жан көрінбес көзіме өзіңдей боп.

Қайырмасы:

Айналайын, көзіңнің қарасынан,
Хат жазамын қасыңның арасынан.

Қайырмасы:

Күндіз-түні аулыңнан шықпас едім,
Мен қорқамын дұшпанның табасынан.

Қайырмасы:

Жайдарман, жақын кел,
Жан жар етем, қолың бер